کد مطلب:20988 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

بهترين ذكري كه مي توان در همه حال تكرار كرد به جهتهاي مختلف حوائج، كم كردن بار گناه و... چيست؟

موضوع ذكر و ياد خداي متعال از مباحثي است كه كساني كه اهل مراقبه و سلوك الي الله هستند به آن اهميت فراوان ميدهند و سعي مي كنند در همه حال خداي متعال را فراموش نكنند.ذكر خداي متعال هم مي تواند در نفس باشد يعني انسان در دل خود به ياد خدا باشد و هم مي تواند ذكر او را بگويد، در صورتي كه ذكري به زبان گفته شود و ذكر قولي باشد اصطلاحاً ورد مي گويند. با توجه به نحوه سؤال مي شود گفت منظور شما اين است كه بهترين اوراد چيست؟ در پاسخ به سؤال شما متذكر مي شويم كه اوراد و اذكار سالكين الي ا... با توجه به دستور و اجازه اي كه اهل معرفت به آنان مي دهند اقدام به گفتن آن مي كنند، زمان گفتن اذكار، تعداد آنها،نحوه گفتن آنها و... همه بايد متناسب با حال فرد مورد نظر باشد در اين مورد جناب استاد شجاعي فرموده اند :

ممكن است يك ورد معين با كيفيت خاص، عدد خاص، و يا بدون عدد معين، در وقت خاص، و يا درهر وقتي از اوقات، به لحاظ آثار و نتايجي كه بر آن مترتب است، متناسب با حال سالك نباشد، و اگر آنرا ورد خود سازد، و برآن مداومت كند، نه تنها نتيجة مطلوب عايدش نشود، بلكه، نتيجه نامطلوب عايد وي گردد، وانحرافها و لغزشها، و ضلالتهاي گوناگون پيش آيد، و سالك را به مهالك متنوع بكشد، و به خسران گرفتار سازد. ويا لااقل، اگر هيچ يك از اين ها هم پيش نيايد، موجب قساوت قلب گردد.

قول به حلول و اتحاد، قول به آنچه مناسب ساحت قدس حق نيست، قول به اباحه و رفع تكليف، قول به اصول باطله و عقايد فاسده، تشبيه، زندقه، كفر، الحاد، و دعوي خدايي، و آنچه از اين باب مي باشد، و خلاصه، انحرافهاي گوناگون، از همين رهگذر بسياري را عايد گشته است.

گاهي هم ممكن است نتيجة نامطلوبي كه از اين طريق پيش مي آيد، ناراحتيهاي جسمي و يا روحي باشد، از قبيل گرفتاري به بعضي امراض جسمي، و ابتلاء به برخي امراض روحي.









بايد توجه داشته باشيم كه هر يك از اوراد را باطن مخصوصي هست كه با مداومت بر آن بصورت ورد و به عبارتي، در صورت وردساختن آن، باطن نوري آن به سالك روي مي آورد،و به نوعي به وي اقبال مي كند.اينجاست كه اگر انتخاب ورد با حساب و كتاب نباشد، يا آن باطن نوري بر مي گردد،و به دل راه نمي يابد،و يا منتهي به نتايج نامطلوب مي شود.

اورادي كه به صفات رحمت، و اسماء جمال مربوط مي شود، مداوت كردن بر آنها فقط، بدون توأم بودن با اوراد مربوط به صفات و اسماء جلال، و نيز، مداومت نمودن بر آنها بدون مراعات مقتضاي حال، و بدون مراعات تناسب، و بالاخره بدون قيد وشرط، ممكن است يا مؤثر نيفتد، و يا موجب بعضي انحرافها و لغزشها، و در نتيجه، حرمانها و خسرانها گردد.1

آوردن متن فوق براي بيان اهميت موضوع بود ولي نبايد از رحمت و عنايات خداوند مأيوس شد وبايد به حد توان خود در اين راه قدم نهاد.

بسته به نوع اثري كه از ذكر، مورد انتظار است اذكار مخصوصي توصيه شده است به عنوان مثال براي طلوع نور ايمان و كنار رفتن جحود وانكار خداوند متعال ذكر يونسيه توصيه شده است در اين مورد حضرت امام فرموده اند : بالجمله، براي زنده نمودن دل، ذكر خدا و خصوص اسم مباركيا حي يا قيوم با حضور قلب مناسب است(چنانچه گفته شده است) 2

و از بعضي اهل ذكر و معرفت منقول است كه در هرشب و روزي، يك مرتبه در سجده رفتن و بسيار گفتن : لا اله الا انت سبحانك اني كنت من الظالمين 3 براي ترقيات روحي خوب است.4

با فضيلت ترين و جامعترين اذكار ذكر لااله الا الله است و مستحب است روزي 1000 مرتبه اين ذكر جامع گفته شود.

حضرت امامره در مورد نحوه ذكر گفتن و زمان آن و نوع ذكر فرموده اند : پس از آن كه دل را براي ذكر خدا و قرآن شريف مهيا نمود، آيات توحيد و اذكر شريفة توحيد و تنزيه را با حضور قلب و حال طهارت، تلقين قلب كند؛ به اين معني كه قلب را چون طفلي فرض كند كه زبان ندارد و مي خواهد او را به زبان آورد، چنانچه آن جا يك كلمه را تكرار كند و به دهان طفل گذارد تا او ياد گيرد، همين طور كلمة توحيد را با طمأنينهحضور قلب، بايد انسان تلقين قلب كند وبه دل بخواند تا زبان قلب باز شود. واگر وقتي چون اواخر شب يا بين الطلوعين، بعد از فريضة صبح براي اين كار اختصاص دهد خيلي بهتر است. پس درآن وقت،با طهارت وجهة قرآن و ذكر را متوجه قلب كند، و آيات شريفة الهية كه مشتمل بر تذكر و مشتمل بر توحيد است به قلب بخواند به طور تلقين و تذكير.

واگر آيات شريفه آخر سورة حشر را از قول خداي تعالي يا أيها الذين آمنوا اتقوا الله 5 كه آيه 18 است، تا آخر سوره، كه مشتمل بر تذكر و محاسبه نفس و محتوي بر مراتب توحيد و اسماء و صفات است، در يك وقت فراغت از نفس از واردات دنيايي، مثل آخر شب يا بين الطلوعين با حضور قلب بخواند و در آنها تفكر كند، اميد است

ـ ان شاءا...ـ نتايج حسنه ببرد. و همين طور در اذكار شريفه با حضور قلب ذكر شريف : لااله الاالله ـ كه افضل و اجمع اذكار است ـ اميد است خداوند از او دستگيري كند.6

همانطور كه مشاهده مي فرماييد حضرت امام بر نحوه ذكر گفتن تأكيد دارند و در قسمت اول كتاب آداب الصلوه آداب ذكر و عبادت را به طور مفصل توضيح داده اند. براي آگاهي بيشتر به آنجا مراجعه كنيد اجمالاً متذكر ميشويم كه با درك عظمت و توجه عز ربوبيت و ذلت عبوديت و با خشوع و آرامش و اطمينان قلبي و با رعايت احوال روحي و رواني و از روي اخلاص بايد اذكار را به خود تلقين كنيم. آخرين نكته اي كه از بزرگان علم و عرفان متذكر مي شويم، نكته اي است اخلاقي از حضرت آيت ا... بهجت، ايشان در مورد ذكر گفتن فرموده اند : هيچ ذكري بالاتر از ذكر عملي نيست، هيچ ذكر عملي، بالاتر از ترك معصيت در اعتقادات و عمليات نيست و ظاهر اين است كه ترك معصيت بقول مطلق بدون مراقبة دائميه ما صورت نمي گيرد. (فريادگر توحيد،تهيه و تنظيم : موسسه تحقيقاتي فرهنگي اهل بيت()

با توجه به گفته آيت ا... بهجت براي ما بهترين كار ترك معصيت است و هنگام پيش آمدن معصيتها با ياد خدا، از انجام معصيت بايد پرهيز كنيم و در اعمال و اعتقادات مراقب خداوند باشيم و اين كار با مراقبت دائمي از خود امكانپذير است.

بعضي از استفتائات عرفاني كه از ايشان شد و پاسخ فرموده اند را با سؤال و جواب آن اضافه مي نماييم :

س ـ براي اينكه در انجام فرمان الهي مخصوصاً نماز، با خشوع باشيم، چه كنيم؟

ج ـ در اول نماز، توسل حقيقي به امام زمان عجل ا... تعالي فرجه كردن كه عمل را با تماميت مطلقه انجام بدهيد.

س ـ براي دوري از ريا، چه بايد كرد؟

ج ـ با عقيدة كامل اكثار حوقله (لاحول ولا قوه الا بالله) گفتن.

س ـ براي درمان عصبانيت چه كنيم؟

ج ـ با عقيده كامل زياد صلوات فرستادن (اللهم صل علي محمد و آل محمد)

س ـ با چه كاري غير تدريس و همت گماردن به كتاب خداوند متعال و تفسير اهلبيت( مي توان بر تقوي و سير به سوي خداوند متعال، قدرت پيدا نمود؟

ج ـ بسمه تعالي ـ تصميم استوار و دائمي بر ترك گناه در اعتقاد و عمل.

س ـ بهترين ذكر، چه ذكري است؟

ج ـ بالاترين ذكر به نظر حقير، ذكر عملي است، يعني ترك معصيت در اعتقاد و در عمل، همه چيز محتاج به اين است و اين، محتاج به چيزي نيست و مولد خيرات است.

س ـ اين جانب تصميم دارم كه قرب الهي پيدا كنم، لطفاً مرا راهنمايي فرمائيد؛ آيا اين كار نياز به استاد دارد؟

ج ـ بسمه تعالي ـ استاد، علم است و معلم، واسطه است؛ عمل به معلومات بنماييد و معلومات را زير پا نگذاريد، كافي است : من عَمِلَ بماعَلِم، ورثهُ الله عَلَّم ما لا يُعلْم 7، والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا 8 اگر ديديد نشد، بدانيد نكرده ايد؛ ساعتي در شبانه روز مخصوص علوم دينيه بنماييد.

س ـ جهت علاج غرور، چه راهي را توصيه مي فرماييد؟

ج ـ بسمه تعالي ـ اكثارحوقله، علاج غرور است.9

س ـ براي حضور قلب در نماز و تمركز فكر، چه بايد كرد؟

ج ـ بسمه تعالي ـ در آني كه متوجه شديد، اختياراً منصرف نشويد.

س ـ اين جانب به وسواس، مبتلا هستم، لطفاً جهت برطرف شدن آن، مرا راهنمايي فرماييد؟

ج ـ اكثار تهليل، علاج وساوس است.10

س ـ با نذر و قسم، تصميمات اخلاقي مي گيرم، بعد از مدتي عزمم سست مي شود و شكست مي خورم، چه كنم؟

ج ـ يك دقيقه خود را در ياد خدا ديديد، اختياراً خود را منصرف ننماييد؛ و به انصراف و غفلت غير اختياري، اهميت ندهيد.

س ـ اين جانب تصميم دارم كه به خداوند، قرب پيدا كنم و سير وسلوك داشته باشم، آن چيست؟

ج ـ بسمه تعالي ـ چنانچه طالب، صادق باشد، ترك معصيت كافي و وافي است براي تمام عمر، اگر چه هزار سال باشد.11





1. مقالات استاد شجاعي،ج3،ص265

2. اقتباس از رواياتي است كه ذكر و ياد اهل بيت( را ياد خدا مي داند مانند : امام باقر( فرمود : إن ذِكْرَنا مِن ذكرِ اللهِ

(اصول كافي،ج2،ص360،ح2؛ و مراجعه شود به بحارالانوار،ج36، كتاب الإمامة، باب نهم(باب انهم عليهم السلام الذكر))

3. خدا و معبودي جز تو نيست. تو منزه هستي، همانا من از ستمگران مي باشم. (انبياء/87)

4. شرح حديث جنود عقل و جهل،حضرت امامره،ص125

5. اي كساني كه ايمان آورده ايد،از خداوند بهراسيد.

6. شرح حديث جنود عقل و جهل،حضرت امامره،ص106

7. كسي كه به دانستة خود عمل كند، خداوند او را وارث آنچه نمي داند مي كند.(امام صادق(،بحارالانوار،ج78،ص189)

8. آنان كه در راه ما تلاش و مجاهدت كنند، به راههاي خود هدايت مي كنيم.(عنكبوت/99)

9. حوقله يعني : لا حول ولا قوة الا بالله

10. اكثار تهليل يعني : ذكر لا اله الا الله را زياد بگويد.

بخش سؤالات از كتاب به سوي محبوب،سيد مهدي ساعي، چاپ اول اقتباس شده و صحت و انتساب آن به آيت ا...بهجت از فرزند ايشان حجه الاسلام آقا شيخ علي بهجت تحقيق گرديد و مورد تأييد قرار گرفت.